Có thể gọi đó là nghịch lý ngành cà phê. Loại đồ uống nay chưa bao giờ được ưa thích như hiện nay nhưng giá cà phê nhân thì lại đang ở mức thấp nhấ trong hơn 1 thập kỷ và đã giảm 25% kể từ tháng 10/2018.

Từ đầu tháng 3/2019, giá cà phê Arabica nguyên hạt – loại cà phê chất lượng cao được ưa chuộng nhất trong các quán cà phê, tụt xuống dưới mốc 1 USD/lb trên sàn giao dịch New York, thấp hơn chi phí trồng và chế biến của rất nhiều nhà sản xuất. Trong khi đó, những người uống cà phê lại chẳng thấy giá cốc cà phê của họ suy chuyển, với mức phổ biến 5 USD cho một tách latte.

Nguyên nhân gì khiến tình trạng này xảy ra? Các yếu tố bao gồm sản xuất cà phê tăng mạnh và sự sụp đổ của đồng nội tệ Brazil – nước sản xuất cà phê lớn nhất thế giới.

Tất cả dồn sự chú ý vào Brazil

Tình hình sản xuất cà phê Arabica

Giá cà phê gặp áp lực giảm trước dự báo sản lượng cà phê thế giới tiếp tục tăng trong năm 2019. Nguyên nhân tăng sản lượng chính nằm ở Brazil – nước sản xuất cà phê lớn nhất thế giới và vẫn tiếp tục mở rộng tỷ trọng trong cơ cấu sản lượng cà phê toàn cầu. Brazil đã giành thị phần từ các nước Trung Mỹ trong cơ cấu sản lượng nhờ chương trình nghiên cứu và phát triển do nhà nước tài trợ - bao gồm cơ giới hóa sản xuất thay thế cho các phương pháp thu hái bằng tay vẫn phổ biến tại các nước khác. “Vấn đề là các nước khác không thể kháng cự trước làn sóng nguồn cung cà phê từ Brazil”, theo Keith Flury, nghiên cứu trưởng tại Volcafe Coffee Research, côn ty con của ED&F Man tới năm 2018.

Vấn đề đối với đồng Real

Trong khi đó, đồng nội tệ Brazil, đồng Real, liên tục suy yếu, khiến giá cà phê tính bằng đồng USD ngày càng rẻ. Đồng Real đã mất giá 60% so với đồng USD kể từ năm 2011 đến nay và giảm giá 12% so với đồng USD trong năm 2018. “Những nguyên nhân cốt lõi khiến giá cà phê tính bằng đồng USD thấp là do năng suất cà phê tại Brazil cao, đồng USD mạnh và đồng Real yếu”, theo nhà kinh tế học  Jeffrey Sachs, giám đốc Trung tâm Phát triển Bền vững của đại học Colombia phân tích. Ông hiện đang triển khai một nghiên cứu về phúc lợi nông dân do Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO) tài trợ. “Về cơ bản, Brazil đang làm giảm chi phí cà phê toàn cầu nói chung”.

Cecafé, hiệp hội xuất khẩu cà phê của Brazil, không phản hồi trước các yêu cầu bình luận của báo giới.

Cơn nghiện caffeine toàn cầu

Tiêu dùng cà phê Arabica thế giới

Tiêu dùng cà phê Arabica toàn cầu dự báo đạt mức cao kỷ lục trong năm thứ 5 liên tiếp vào niên vụ 2019-2020, theo dự báo của Rabobank.

Bất chấp nhu cầu tăng, giá cà phê giảm tạo nên sự phân cực giữa “những người quá giàu và những người quá nghèo” tại các nước sản xuất, theo David Brooks, giám đốc tài chính của công ty rang cà phê Percol có trụ sở tại Anh cho hay.

Khi giá cà phê tương lai giảm xuống dưới mốc 1 USD/pound, một số nông dân đã đối phó bằng cách giảm chi tiêu cho phân bón và thuốc BVTV, theo Greg Meenahan, giám đốc đối tác tại World Coffee Research cho hay. “Vườn cà phê của họ sẽ yếu đi và khả năng thất bại sản xuất trong vụ năm tới sẽ tăng lên”, ông Meenahan cho hay. “Nông dân cà phê đang thực sự hướng đến tương lai u ám”.

Vào thagns 4/2019, Colombia, một nước xuất khẩu cà phê lớn khác, đã tăng hỗ trợ khẩn cấp cho nông dân trồng cà phê. “Bạn có thể thấy các sản phẩm cà phê trên kệ bán lẻ đều tuyên bố là sản phẩm bền vững, nhưng mọi người quên mất về tính bền vững tài chính”, theo Roberto Vélez, CEO tại Liên đoàn những người trồng cà phê Colombia cho hay. “Bạn sẽ chứng kiến những người Trung Mỹ phải di cư tới Mỹ và người châu Phi lặn lội lên châu Âu vì giá cà phê quá thấp”.

Người uống cà phê đang trả mức giá nào

Giá cà phê rang xay bán lẻ trung bình

Giá cà phê Arabica giảm ở phân khúc bán buôn đã phản ánh trên các kệ bán lẻ nhưng giá bán lẻ cà phê vẫn cao hơn nhiều so với 1 thập kỷ trước. Giá một hộp cà phê tại siêu thị đã giảm trong những năm gần đây. Dữ liệu Bộ Lao động Mỹ cho thấy giá cà phê trung bình bán cho người tiêu dùng Mỹ ở mức 4,34 USD/lb.

Đối với một tách cà phê tại một quán cà phê hay nhà hàng, nghiên cứu của UBS năm 2018 cho thấy giá một tách cà phê tại các thành phố lớn trên thế giới vào khoảng 3 USD. Giá cà phê bán lẻ vẫn duy trì ở mức cao bởi nhu cầu mạnh và bởi vì hạt cà phê chỉ là một phần nhỏ trong chi phí sản xuất một loại đồ uống, cùng với các thành phần như chi phí thuê mặt bằng, quản lý, nhân lực, sữa, đường.

Giá một tách cà phê tại các thành phố lớn

Liệu giá bán lẻ cà phê có giảm hay không? Một số nhà phân tích chỉ ra rằng thâm hụt cung - cầu cà phê toàn cầu sẽ kết thúc vào cuối vụ 2020 do đây là năm mà chu kỳ sản lượng thấp tại Brazil diễn ra.

Tuy nhiên, “sự chăm sóc mà nông dân nước này mang đến cho cây cà phê thật tuỵet vời và thành quả lao động của họ là việc khắc phục được chu kỳ sản xuất thường thấy”, theo Carlos Mera, nhà phân tích hàng hóa cấp cao tại Rabobank cho hay.