Bảo hiểm nông nghiệp được trợ cấp trên toàn cầu nhằm bảo vệ nông dân tại các nước đang phát triển khỏi các tác động của biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, chính sách này cũng có thể dẫn đến các tác động sinh thái – xã hội không mong muốn và đại học Oregon vừa công bố các quan điểm về vấn đề này trong ấn bản mới nhất của Global Environmental Change. Bài viết cũng đưa ra các khuyến nghị để cải thiện các cơ chế bảo hiểm có tính đến các khía cạnh sinh thái – xã hội bên cạnh các vấn đề kinh tế.

Các tác động của biến đổi khí hậu được cảm nhận đặc biệt rõ ràng tại các nước đang phát triển. Hàng loạt các sáng kiến quốc tế để phát triển và thúc đẩy bảo hiểm nông nghiệp đã được đưa ra. Một ví dụ điển hình là sáng kiến bảo hiểm rủi ro thời tiết G7 InsuResilience, đặt mục tiêu bảo hiểm cho 400 triệu người tại các nước đang phát triển trước các rủi ro thời tiết đến năm 2020. Sáng kiến này bao gồm “bảo hiểm nông nghiệp”, được thiết kế để bảo hiểm cho nông dân trước các thiệt hại lớn, như hạn hán nghiêm trọng.

“Bảo hiểm nông nghiệp có thể là một công cụ rất hữu ích và chắc chắn cho nông dân tại các khu vực bị ảnh hưởng”, theo nghiên cứu sinh Birgit Müller, chuyên gia mô hình xã hội – sinh thái tại UFZ. “Tuy nhiên, với thiết kế hiện tại, các chính sách bảo hiểm nông nghiệp không vận hành có tính toán toàn diện. Các chính sách này có thể mang đến các tác động môi trường – xã hội không mong muốn, trong khi không giúp được gì nhiều cho nông dân trước các biến đổi dài hạn trong các điều kiện môi trường”.

Trong bài viết tổng quan hiện tại, bà Müller hợp tác với giáo sư Leigh Johnson, nhà địa lý học tại đại học Oregon, và đồng nghiệp tại UFZ David Kreuer thu thập các nghiên cứu thực nghiệm và mô hình trên toàn thế giới để cung cấp một cái nhìn toàn diện về tác động tiềm tàng của bảo hiểm nông nghiệp.

“Các nghiên cứu trước đây về cơ bản tập trung vào các khía cạnh kinh tế, rất ít quan tâm tới các hệ thống sinh thái – xã hội toàn diện”, bà Müller cho biết. “Nhưng một điều đang ngày càng rõ ràng: bảo hiểm nông nghiệp có thể có hàng loạt tác động không mng muốn, ví dụ như thay đổi trong chiến lược sử dụng đất của nông dân”.

Nông dân sản xuất nhỏ tại các nước đang phát triển có truyền thống trồng luân canh/đa canh cây trồng trên mảnh đất của họ, để đảm bảo ít nhất một loại cây trồng có thể sống sót nếu xảy ra hạn hán nghiêm trọng. Tuy nhiên, nông dân thường chuyển dịch sang độc canh do bảo hiểm nông nghiệp thường giới hạn cho một số cây trồng nhất định và không tính đến hiệu ứng nếu nông dân trồng các loại cây khác. Và vấn đề này kéo theo nhiều hệ quả sinh thái: suy giảm đa dạng sinh học nông nghiệp, thoái hóa đất, tăng sử dụng phân bón và thuốc BVTV, qua đó làm tăng rủi ro ô nhiễm nguồn nước.

Tuy nhiên, ngay cả nếu bảo hiểm nông nghiệp không giới hạn ở một số cây trồng cụ thể, nông dân được bảo hiểm có thể lựa chọn các cây trồng rủi ro cao hơn nhưng hứa hẹn năng suất cao hơn, và qua đó gây ra thiệt hại lớn hơn trong các trường hợp xảy ra rủi ro. Do nông dân có bảo hiểm nên họ không cần áp dụng một chiến lược sản xuất khôn ngoan.

Ngoài các hiệu ứng sinh thái, các nhà khoa học cũng tiết lộ một số tác động xã hội không mong muốn, nhưng làm yếu đi các mạng lưới hợp tác của nông dân tại các nước đang phát triển. Như một truyền thống chung, nông dân giúp đỡ nhau trong trường hợp mùa màng thất bát nặng. Bảo hiểm nông nghiệp có thể dẫn tới việc các nông dân được bảo hiểm không còn giúp các nông dân bị thiệt hại. “Bảo hiểm nông nghiệp và các hệ quả trong chiến lược sử dụng đất có thể gây ra hàng loạt các vấn đề sinh thái – xã hội không mong muốn, qua đó làm tăng rủi ro và chi phí”, bà Leigh Johnson cảnh báo. “Về dài hạn, điều này có thể gây ra nhiều hậu quả hơn cho các hộ sản xuất riêng lẻ”.

Trong báo cáo rà soát, nhóm nghiên cứu đề xuất cách cải thiện thiết kế của bảo hiểm nông nghiệp trong tương lai. Ví dụ, các chính sách bảo hiểm nông nghiệp chỉ tính đến hậu quả trong các trường hợp khẩn cấp như hạn hán nặng nề, nông dân có thể tự khắc phục các đợt hạn hán vừa phải, sử dụng các biện pháp tự quản lý rủi ro.

Bà Müller nhận định: “Các bài học rút ra tại Mỹ về bảo hiểm nông nghiệp là nơi nào phí bảo hiểm nông nghiệp chỉ được trợ cấp bởi chính phủ nếu một lượng tối thiểu mùa màng vẫn được thu hoạch và hoạt động quản lý không nới ra các khu vực ngoại biên có giá trị sinh thái”.

“Chúng tôi hy vọng báo cáo sẽ đóng góp cho sự phát triển các cơ chế bảo hiểm tốt, có tính đến các yếu tố môi trường và xã hội – điều này rất quan trọng để các quỹ phát triển gắn với các quan niệm toàn diện hơn về tác động và kinh tế trong dài hạn”.