Khi tình trạng thiếu hụt gạo nghiêm trọng khiến giá gạo tăng vọt ở Nhật Bản vào năm ngoái, chủ nhà hàng Arata Hirano ở Tokyo đã làm điều mà trước đây có vẻ không thể tưởng tượng được: ông chuyển sang dùng gạo Mỹ.

Giá gạo Calrose California mà ông mua đã tăng gấp đôi kể từ lần đầu ông mua vào mùa hè năm ngoái, nhưng vẫn rẻ hơn nhiều so với gạo sản xuất trong nước. "Trừ khi giá gạo trong nước giảm xuống dưới giá Calrose, tôi không có ý định chuyển lại", Hirano, người có nhà hàng cung cấp các suất ăn gồm cá, cơm, súp và đồ ăn kèm, cho biết. Việc ông sẵn sàng chấp nhận gạo nhập khẩu có thể báo trước một sự thay đổi lớn về tư duy đối với các doanh nghiệp và người tiêu dùng Nhật Bản - một sự thay đổi có thể cho phép Tokyo nới lỏng một số hạn chế nếu gạo trở thành chủ đề nhạy cảm trong các cuộc đàm phán thuế quan với Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đã chỉ trích mức thuế cao của Nhật Bản đối với ngũ cốc chính. Giá bán buôn gạo trong nước đã tăng khoảng 70% trong năm qua và đạt mức cao nhất kể từ khi bắt đầu ghi nhận vào năm 2006. Mùa màng bị ảnh hưởng bởi thời tiết nắng nóng khắc nghiệt trong khi nhu cầu tăng cao do du lịch. Người ta lo ngại rằng sẽ không có nhiều thay đổi trong năm nay. Với lạm phát cũng làm tăng chi phí sinh hoạt, các doanh nghiệp hiện đang đặt cược rằng một quốc gia có người dân nổi tiếng với khẩu vị sành điệu và niềm tự hào về ngũ cốc chính của họ sẽ sẵn sàng thay đổi.

Tuần trước, đại siêu thị Aeon đã bắt đầu bán hỗn hợp gạo Mỹ-Nhật 80-20 rẻ hơn khoảng 10% so với gạo trong nước sau khi đợt bán thử nghiệm thành công. Chuỗi cửa hàng thức ăn nhanh Matsuya và nhà hàng Colowide đã bắt đầu phục vụ gạo Mỹ nguyên chất trong năm nay. Tại chuỗi siêu thị Seiyu, gạo Đài Loan đã bán hết veo trên các kệ hàng kể từ năm ngoái. Đây là sự tương phản rõ rệt so với năm 1993, khi gạo Thái mà chính phủ Nhật Bản nhập khẩu trong thời kỳ thiếu hụt nghiêm trọng đã bị tẩy chay phần lớn, khiến các siêu thị phải chất đống những bao gạo không bán được.

Ngoài tình trạng thiếu hụt hiếm hoi, trong hầu hết sáu thập kỷ qua, hầu hết cái gọi là gạo chính của Nhật Bản - được tiêu thụ trong các bữa ăn trái ngược với gạo dùng làm thức ăn chăn nuôi hoặc nguyên liệu trong các sản phẩm khác - đều được trồng trong nước. Không có nhiều nhu cầu nhập khẩu gạo do thuế quan cao, được áp dụng để đảm bảo Nhật Bản tự cung tự cấp đối với thực phẩm cơ bản nhất, đã bảo vệ nông dân địa phương khỏi sự cạnh tranh. Nhật Bản giới hạn nhập khẩu gạo chính "tối thiểu" miễn thuế ở mức 100.000 tấn một năm, hoặc khoảng 1% tổng lượng tiêu thụ. Mỹ chiếm khoảng 60% số lượng đó trong năm tài chính trước, theo sau là Úc, Thái Lan và Đài Loan. Bất kỳ sản phẩm nào vượt hạn ngạch đó đều phải chịu mức thuế 341 yên/kg.

Khi Trump công bố mức thuế toàn diện đối với nhiều quốc gia trên thế giới trong tháng này, ông đã chỉ trích Nhật Bản vì mức thuế mà ông cho là 700% đối với gạo, ám chỉ đến mức thuế đó. Các nhà hoạch định chính sách Nhật Bản gọi những phát biểu của ông về chủ đề nhạy cảm này là "đáng tiếc". Họ cũng phản đối con số 700%, nói rằng nó dựa trên giá gạo quốc tế đã lỗi thời. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ chính xác là bao nhiêu - nếu có - gạo sẽ được thảo luận trong các cuộc đàm phán thuế quan song phương bắt đầu vào tuần này. Một số nhà phân tích cho rằng chính quyền cộng hòa của Trump có thể không tập trung vào gạo vì xuất khẩu sang Nhật Bản đến từ California, một tiểu bang có khuynh hướng Dân chủ. Cũng không rõ Nhật Bản có thể sẵn sàng nhượng bộ bao nhiêu khi mở cửa thị trường gạo của mình. Trong một dấu hiệu cho thấy có thể có chỗ cho một số thay đổi, một hội đồng tư vấn cho Bộ tài chính hôm 14/4 đã đề xuất mở rộng nhập khẩu gạo chính, nói rằng việc dỡ bỏ mức trần miễn thuế 100.000 tấn có thể giúp ổn định nguồn cung. Tuy nhiên, Đảng Dân chủ Tự do của Thủ tướng Shigeru Ishiba khó có thể mạo hiểm khiến nông dân tức giận, vốn là lực lượng ủng hộ mạnh mẽ theo truyền thống, trước thềm cuộc bầu cử thượng viện vào tháng 7. Junichi Sugawara, thành viên cấp cao tại Owls Consulting Group có trụ sở tại Tokyo, cho biết: "Không thể đưa ra những nhượng bộ lớn về gạo ngay trước cuộc bầu cử".

Nhật Bản sẽ tăng nhập khẩu gạo

Điều rõ ràng là nguồn cung vẫn là một vấn đề. Trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3, lượng gạo nhập khẩu miễn thuế của Nhật Bản đã đạt mức trần 100.000 tấn lần đầu tiên sau bảy năm. Lượng gạo nhập khẩu chịu thuế, mặc dù vẫn còn nhỏ, cũng đã tăng vọt, tăng gấp bốn lần trong 11 tháng đầu năm tài chính 2024 lên chỉ dưới 1.500 tấn. Và năm nay, nhà nhập khẩu gạo Kanematsu đang vận chuyển lô hàng gạo chính của Mỹ đầu tiên với quy mô lớn, trị giá 10.000 tấn. "Chúng tôi đang nhận được nhiều đơn hàng từ ngành công nghiệp nhà hàng, cửa hàng tiện lợi, siêu thị và các nhà bán buôn gạo", một phát ngôn viên của Kanematsu cho biết. Trong tuần tính đến ngày 6/4, giá gạo siêu thị của Nhật Bản đạt mức trung bình 4.214 yên (29,65 đô la) cho 5 kg, đánh dấu tuần tăng thứ 14 liên tiếp và tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm trước. Điều này diễn ra bất chấp việc chính phủ hiếm khi giải phóng gạo từ kho dự trữ khẩn cấp bắt đầu vào tháng trước và dự kiến ​​sẽ tiếp tục diễn ra hàng tháng cho đến tháng 7.

Về chất lượng và hương vị của gạo nhập khẩu, Miki Nihei, một khách hàng tại nhà hàng Hirano, Shokudou Arata, cho biết cô không phàn nàn gì và ngạc nhiên khi biết đó không phải là gạo Nhật. "Tôi không biết gì cả", cô nói. "Tôi không ngại ăn gạo nhập khẩu. Giá cả đã tăng, vì vậy tôi luôn tìm kiếm những lựa chọn rẻ hơn".

Theo Reuters