Xác lập vị thế vững chắc là nguồn protein động vật được giao dịch nhiều nhất trên thế giới, với giá trị thương mại gấp 3,6 lần giá trị thương mại thịt bò, 5 lần thịt lợn và 8 lần so với thịt gia cầm, luồng thương mại thủy sản toàn cầu đã tăng tới 13 tỷ USD trong năm 2021, đạt mức cao kỷ lục 164 tỷ USD, theo báo cáo ngành thủy sản mới nhất của Rabobank.

Theo báo cáo “Global Seafood Trade: The Decade’s Winners Grow in Influence” (Thương mại thủy sản toàn cầu: Những bên thắng cuộc trong thập kỷ tăng trưởng) công bố ngày 13/10, nuôi trồng thủy sản cao cấp – cụ thể là cá hồi và tôm – là động lực lèo lái tăng trưởng nói trên. “Thương mại thủy sản đã trải qua một trong những giai đoạn biến động mạnh nhất trong lịch sử. Với khả năng suy thoái kinh tế ngày càng rõ rệt, bất ổn được dự báo sẽ tăng lên”, theo Rabobank. “Tuy nhiên, chúng tôi vẫn cho rằng những thị trường diễn biến tốt nhất gần đây là cá hồi và tôm, sẽ duy trì tăng trưởng trong những năm tới. Hai loại tủy sản nuôi này đã chứng minh sự linh hoạt thích ứng trong giai đoạn COVID-19 và hưởng lợi từ nhu cầu tăng hậu COVID”.

Được thúc đẩy bởi nhu cầu ngày càng tăng đối với các loại protein lành mạnh và tiện lợi, ngành cá hồi ghi nhận tăng trưởng nhanh kể từ năm 2016, theo báo cáo của Rabobank. Trong giai đoạn trước đai dịch 2013 – 2019, cá hồi nuôi đóng góp 4,8 tỷ USD vào giá trị thương mại, với EU-27/ Anh và Mỹ đóng góp lần lượt 1,9 tỷ USD và 1,8 tỷ USD. Năm 2020, giá trị thương mại chung giảm 8,4% so với năm 2019 nhưng tăng trưởng trở lại trong năm 2021. EU-27 và Anh tiếp tục giữ vị trí tiêu dùng hàng đầu thế giới về cá hồi trong năm 2021, đóng góp 41% tổng giá trị nhập khẩu. Đồng thời, giá trị nhập khẩu của khu vực này tăng 14%, là mức tăng trưởng cao nhất kể từ năm 2016. Thị trường Mỹ đạt mức cao kỷ lục trong cùng năm 2021 khi nhập khẩu cá hồi của thị trường này tăng lên 505.571 tấn, và giá trị nhập khẩu tăng 27% - mức tăng trưởng cao nhất trong 1 thập kỷ.

Nhà phân tích ngành thủy sản tại Rabobank là Novel Sharma, đồng tác giả báo cáo, cho biết giai đoạn hậu đại dịch, giá trị thương mại cá hồi tăng chủ yếu do giá cao trong bối cảnh nhu cầu tăng và tăng trưởng nguồn cung hạn chế. Ông Sharma cũng cho rằng mở rộng nguồn cung “sẽ là yếu tố quan trọng để duy trì tăng trưởng thương mại”. Trong khi đó, tăng trưởng thương mại tôm toàn cầu tăng thêm 7,6 tỷ USD từ năm 2013 tới nay, chủ yếu nhờ nhu cầu cao và sự linh hoạt trong mở rộng nhanh công suất để đáp ứng nhu cầu. Trong năm 2021, giá trị thương mại tôm đạt 24 tỷ USD, trở thành loài thủy sản được giao dịch thương mại mạnh nhất thế giới. Mỹ và Trung Quốc là hai thị trường nhập khẩu tôm hàng đầu thế giới, tổng cộng chiếm 1 triệu tấn.

Suy giảm 4,8% trong giai đoạn 2019 – 2020, thương mại tôm bật tăng trong năm 2021, với lượng và giá trị lần lượt tăng 14% và 19%. Thị trường Mỹ gi nhận giá trị nhập khẩu tôm lên tới 8 tỷ USD trong năm 2021, tăng 24,2% so với năm 2020 và Trung Quốc nhập khẩu 4,8 tỷ USD, nhưng vẫn là mức thấp hơn mức trước đại dịch. “Trong năm 2021, nhu cầu tôm hưởng lợi từ việc mở cửa trở lại nền kinh tế và tăng tiêu thụ trong các dịch vụ ăn uống, trong khi mức tiêu dùng trong hệ thống bán lẻ vẫn cao”, báo cáo cho hay.

Tuy nhiên, Rabobank quan sát thấy “điểm ngoặt”, khi giá giảm mạnh trong nửa đầu năm 2022. Giá liên tục giảm từ quý 2/2022, trong khi giá TACN, cước vận tải và chi phsi nhiên liệu vẫn ở mức cao, tác động tiêu cực tới khả năng sinh lời của nông dân. “Nhu cầu giảm có thể gây ra suy giảm thương mại trong ngắn hạn”, ông Sharma nhận định. “Dù vậy, chúng tôi vẫn tin tưởng vào tăng trưởng của ngành tôm. Ngành tôm được hỗ trợ bởi nhu cầu mạnh, trong dài hạn, xét tới vị thế của tôm là một sản phẩm thủy sản lành mạnh và tiện lợi, được ưa chuộng trên thị trường nói chung”.

 Rabobank cho biết thị trường thủy sản Mỹ đã phục hồi hoàn toàn sau đại dịch COVID-19 và hiện là thị trường tăng trưởng nhanh nhất về nhập khẩu thủy sản với giá trị nhập khẩu lên tới 28 tỷ USD trong năm 2021. Nhu cầu thủy sản trên thị trường Mỹ xuất phát từ những người tiêu dùng có ý thức cao về sức khỏe và tính bền vững, đặc biệt là giới trẻ thế hệ thiên niên kỷ (millennials) và thế hệ baby boomers, khi thế hệ millennial chiếm hơn 200 tỷ USD về sức mua và thế hệ baby boomer chiếm 77 triệu người.

Ông Sharma cho rằng thương mại thủy sản Mỹ “phục hồi mạnh hơn dự báo” trong năm 2021 do sự kết hợp của tiêu dùng cao tại nhà lẫn sự phục hồi mạnh mẽ của ngành dịch vụa ăn uống. “Các yếu tố này dẫn tới nhập khẩu cao kỷ lục đối với nhiều loiaj tủy sản và tăng thị phần các loại thủy sản giá trị cao”, ông Sharma cho hay. “Chúng tôi dự báo nhu cầu thủy sản về dài hạn tiếp tục tăng trên thị trường Mỹ”.

Tuy nhiên, trong ngắn hạn, ông Sharma cho rằng giá trị nhập khẩu sẽ giảm so với mức kỷ lục vào năm 2021 và trở lại bình thường trong 2 – 3 năm tới, chủ yếu là do môi trường kinh tế suy thoái ngày càng rõ rệt và lạm phát cao, khiến một bộ phận người tiêu dùng giảm chi tiêu. Tuy nhiên, tăng trưởng tiêu dùng tại nhà kể từ đại dịch, cộng với hành vi chi tiêu của người tiêu dùng gắn với giai đoạn suy thoái, có thể giảm nhẹ mức suy giảm nói trên, theo Rabobank. “Chúng tôi cho rằng người tiêu dùng sẽ tiếp tục ưu tiên các kênh bán lẻ, giúp bù đắp sự suy giảm trong ngành dịch vụ ăn uống”.

Trong khi đó, thị trường Trung Quốc đang dần quay trở lại mức nhập khẩu trước đại dịch. Giai đoạn 2013 – 2019, giá trị nhập khẩu thủy sản tăng từ khoảng 8 tỷ USD lên 18 tỷ USD, với các loại thủy sản cao cấp như tôm, cua và cá hồi là động lực lèo lái tăng trưởng. Trong năm đầu tiên COVID-19, nhập khẩu suy giảm tới 17,5% so với năm 2019, nhưng sau đó bật tăng 15,6% trong năm 2021. Về giá trị, Trung Quốc nhập khẩu thủy sản tổng cộng 17 tỷ USD, là thị trường nhập khẩu thủy sản lớn thứ 3 thế giới, trong khi với lượng nhập khẩu 2 triệu tấn, đây là thị trường nhập khẩu lớn thứ 2 thế giới trong năm 2021. Bộ Nông nghiệp và các vấn đề nông thôn Trung Quốc gần đây đã ban hành Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 cho Phát triển Thủy sản Quốc gia, nhằm mục tiêu tăng sản xuất nuôi trồng thủy sản để đáp ứng nhu cầu nội địa, bao gồm nuôi tuần hoàn và nuôi ngoài khơi xa, nhưng Rabobank dự báo sản lượng sẽ không tăng đột biến trong ngắn hạn. “Do đó, chúng tôi dự báo các động thái này sẽ ít tác động lên các luồng thương mại”, ông Sharma nhận định. “Hiện các lệnh hạn chế COVID-19 sẽ tiếp tục tác động lên thị trường. Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng các biện pháp này chỉ là tạm thời và nhập khẩu sẽ sớm quay trở lại mức bình thường trong dài hạn”.

Rabobank cho rằng thương mại thủy sản “đã trải qua một tron những giai đoạn biến động mạnh nhất trong lịch sử cận đại” và với khả năng kinh tế suy thoái ngày càng rõ rệt, bất ổn dự báo sẽ tăng lên. Tuy nhiên, Rabobank dự báo thương mại cá hồi và tôm sẽ tiếp tục tăng trưởng và cả hai loại thủy sản này đều đã cho thấy tính linh động trong đại dịch và hưởng lợi từ các đợt tăng nhu cầu gần đây. Mỹ và Trung Quốc được cho là vẫn “còn nhiều tiềm năng tiếp tục định hình các luồng thương mại thủy sản toàn cầu và sẽ là các động lực chính trong ngắn và trung hạn”.

Theo Seafood Source