Giá gạo thế giới hiện đang ở mức cao nhất trong 11 năm, dự báo tiếp tục tăng sau khi Ấn Độ nỗ lực tăng giá thu mua từ nông dân do El Nino đe dọa sản xuất lúa gạo tại các nước sản xuất chính và các lựa chọn thay thế đều quá đắt đỏ cho các nước nghèo tại châu Á và châu Phi.

Ấn Độ chiếm tới hơn 40% xuất khẩu gạo toàn cầu – 56 triệu tấn trong năm 2022 – nhưng tồn kho thấp khiến xuất khẩu yếu đi sẽ châm ngòi cho giá thực phẩm vốn đã tăng cao sau cuộc tấn công của Nga vào Ukraine hồi năm ngoái và thời tiết thất thường. “Ấn Độ là nguồn cung gạo rẻ nhất”, theo ông B.V. Krishna Rao, chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Ấn Độ. “Do giá gạo Ấn Độ tăng sau khi nâng giá thu mua lúa gạo nội địa, các nhà cung cấp khác cũng bắt đầu tăng giá”.

Gạo là ngũ cốc thiết yếu cho hơn 3 tỷ người và gần 90% sản lượng loại ngũ cốc thâm dụng nước này được sản xuất tại châu Á – nơi hiện tượng thời tiết El Nino thường gây ra giảm lượng mưa. Nhưng từ trước khi hiện tượng thời tiết này gây gián đoạn sản xuất, chỉ số giá gạo thế giới của FAO đã neo ở mức cao nhất trong 11 năm, bất chấp dự báo của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) về sản lượng cao sát mức kỷ lục tại tất cả top 6 nước sản xuất gạo lớn nhất thế giới – Bangladesh, Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam. “Tác động của El Nino không giới hạn ở riêng nước nào mà tác động lên sản lượng gạo tại hầu hết tất cả các nước sản xuất”, theo ông Nitin Gupta, phó chủ tịch mảng kinh doanh gạo của Olam Ấn Độ cho hay. Giá xuất khẩu gạo Ấn Độ đã tăng 9% lên mức cao nhất trong 5 năm, sau khi tăng 7% hồi tháng trước do chính phủ tăng giá thu mua lúa gạo thường cho vụ thu hoạch mới.

Giá gạo xuất khẩu tại Thái Lan và Việt Nam tăng lên mức cao nhất trong hơn 2 năm kể từ động thái mới của Ấn Độ - nhằm thu hút phiếu bầu của nông dân tại các bang bỏ phiếu chính của nước này trong năm 2023 và cho cuộc tổng tuyển cử vào năm tới. Trong những tháng gần đây, giá đường, giá thịt và giá trứng đều tăng vọt lên mức cao kỷ lục trong nhiêu năm trên toàn cầu, sau khi các nhà sản xuất giảm xuất khẩu để kiểm soát giá nội địa. Bất chấp dự báo sản xuất thuận lợi tại châu Á, một số nhà giao dịch lớn nhất thế giới dự báo El Nino sẽ tác động tiêu cực lên sản xuất tại tất cả các nước sản xuất gạo lớn. “Giá gạo gần đây tăng do nguồn cung yếu đi”, theo ông Gupta của Olam cho hay. “Nếu sản xuất giảm thì giá chắc chắn sẽ tăng”.

Tồn kho gạo toàn cầu dự báo giảm xuống mức thấp nhất trong 6 năm là 170,2 triệu tấn vào cuối niên vụ 2023/24 do tồn kho tại các nước sản xuất gạo lớn nhất là Trung Quốc và Ấn Độ giảm, theo USDA, sau khi nhu cầu tăng trong những năm gần đây.

Giá có thể tăng 20%

Giá gạo có thể tăng 20% nếu năng suất giảm mạnh do El Nino khiến vụ lúa mùa tại phần lớn các nước châu Á giảm so với thông thường, theo một nhà giao dịch ngũ cốc tại Ấn Độ cho hay. Nước xuất khẩu gạo lớn thứ 2 thế giới – Thái Lan – kêu gọi nông dân chỉ trồng 1 vụ lúa sau khi lượng mưa tháng 5/2023 thấp hơn bình thường tới 26%. Tại Ấn Độ - thường trồng vụ lúa thứ 2 vào tháng 11 – dự báo sản lượng gạo vụ hè giảm 26% so với năm 2022 do lượng mưa mùa mưa thấp hơn 8% so với thông thường. Thời tiết tại Trung Quốc – nước sản xuất lúa gạo lớn nhất thế giới – vẫn chưa triển khai gieo lúa vụ sớm nhưng tồn kho cao giúp cân đối cung cầu, theo Rosa Wang, một nhà phân tích tại Shanghai JC Intelligence cho hay.

Lạm phát thực phẩm là nỗi lo thường trực của đảng cầm quyền tại Ấn Độ - vốn đã cấm xuất khẩu lúa mỳ từ năm 2022 và chế xuất khẩu gạo trắng và đường để kéo giá giảm. Khi các đợt bầu cử tới gần, chậm xuống giống sản xuất giữa bối cảnh giá cả trong nước leo thang là nỗi lo của đảng Bharatiya Janata Party (BJP) của thủ tướng Narendra Modi. “Chính quyền của ông Modi đang ráo riết triển khai các chính sách kìm hãm đà tăng giá lúa mỳ nên không ngần ngại áp lệnh cấm xuất khẩu”, theo một nhà giao dịch tại New Delhi cho hay. Các chính sách hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ khiến các nước khác gặp khó khăn trong tìm nguồn cung thay thế.

“Tình trạng nguồn cung rất yếu và giảm xuất khẩu gạo từ Ấn Độ có thể châm ngòi cho giá gạo thế giới tăng vọt”, theo một nhà giao dịch tại Singapore cho hay. Tổng cộng thì Myanmar, Pakistan, Thái Lan và Việt Nam chỉ có thể tăng xuất khẩu từ 3 – 4 triệu tấn. Giá gạo tăng cũng gây khó khăn cho việc thu mua để tăng dự trữ.

Nhu cầu từ các nước nhạy cảm về giá tại châu Phi chậm lại, theo Himanshu Agarwal, giám đốc điều hành tại Satyam Balajee, một nhà xuất khẩu tại Ấn Độ. Nhưng một số nước nhập khẩu châu Á, như Indonesia và Philippines, đang tăng cường dự trữ và tăng nhập khẩu từ nước cung cấp truyền thống là Việt Nam. Tháng trước, Indonesia đã ký biên bản ghi nhớ hiếm hoi với Ấn Độ để nhập khẩu 1 triệu tấn gạo nếu El Nino làm gián đoạn nguồn cung nội địa. Indonesia thường mua gạo từ các nước lân cận là Thái Lan và Việt Nam. “Gạo là thị trường của người mua vài năm qua nhưng đang chuyển thành thị trường của người bán nếu El Nino làm giảm sản xuất”, theo một nhà giao dịch tại Singapore cho hay.

Theo Reuters